اولین دانشجوی خارجی تحصیلات تکمیلی دانشگاه از پایان نامه خود دفاع کرد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، اولین دانشجوی خارجی تحصیلات تکمیلی دانشگاه از پایان نامه خود با عنوان”مدل‎سازی رفتارهای بوم‎شناختی، اقتصادی و اجتماعی روستائیان حاشیه جنگل در جهت حفاظت از جنگل‎ها (مطالعه موردی: روستاهای حاشیه جنگل‌های  استان کنر افغانستان)” دفاع کرد.

سید عباس آگاه در این باره به روابط عمومی گفت: پایان نامه وی با عنوان “مدل‎سازی رفتارهای بوم‎شناختی، اقتصادی و اجتماعی روستائیان حاشیه جنگل در جهت حفاظت از جنگل‎ها (مطالعه موردی: روستاهای حاشیه جنگل‌های  استان کنر افغانستان)” با استاد راهنمایی دکتر اصغر فلاح و استاد مشاوری دکتر شکیبا جهانگیریان همراه بوده است.

این دانشجوی مقطع تحصیلات تکمیلی افزود: جنگل‌ها به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی، نقشی کلیدی در حفظ تنوع زیستی، تعدیل اقلیم، جلوگیری از فرسایش خاک و تأمین معیشت جوامع محلی ایفا می‌کنند. شهرستان دره پیچ استان کنر افغانستان، با برخورداری از جنگل‌های غنی و گسترده، از نظر زیست‌محیطی و اقتصادی اهمیت ویژه‌ای دارد، با این حال، بهره‌برداری بی‌رویه و فشارهای انسانی، تهدیدی جدی برای پایداری این منابع ارزشمند محسوب می‌شود.

وی هدف از این پژوهش را ارزیابی تأثیر درآمد اقتصادی پایدار و جایگزین‌های شغلی غیر وابسته به منابع جنگلی، آموزش و آگاهی‌بخشی درباره اهمیت بوم‌سازگان‌های جنگلی، مشارکت فعال در مدیریت منابع طبیعی و به‌کارگیری فناوری‌های کشاورزی پایدار بر بهبود رفتارهای حفاظتی و بوم‌شناختی رویستائیان در راستای حفاظت از جنگل‌ها عنوان نمود.

عباس آگاه اظهار داشت: جامعه آماری این پژوهش شامل سرپرستان خانوار روستاهای حاشیه جنگل‌های شهرستان دره پیچ بود که معیشت آن‌ها به منابع جنگلی وابسته است و این پژوهش از نظر ماهیت، کمی و از نظر هدف، کاربردی و در زمره مطالعات توصیفی _ اجتماعی قرار دارد.

وی در خصوص کاربرد این موضوع افزود:  نتایج این پژوهش با تمرکز بر ارتقای درآمد اقتصادی پایدار و ایجاد فرصت‌های شغلی غیر وابسته به منابع جنگلی می تواند به مدیران منابع طبیعی کمک کند تا استراتژی‌های مؤثرتری برای کاهش بهره‌برداری از جنگل‌ها طراحی کنند. همچنین یافته‌های پژوهش می‌تواند به توسعه برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی برای روستانشینان کمک کند تا اهمیت حفاظت از بوم‎سازگان‎های جنگلی را بهتر درک کنند و رفتارهای بوم‌شناختی مثبتی را اتخاذ کنند.

   آگاه با اشاره به تسهیل مشارکت روستانشینان در مدیریت منابع خاطرنشان کرد: نتایج این پژوهش می‌تواند به سیاست‌گذاران و سازمان‌های مدیریت منابع طبیعی راهکارهایی برای افزایش مشارکت فعال روستانشینان در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی ارائه دهد و به بهبود رفتارهای حفاظتی کمک کند، همچنین این پژوهش می‌تواند به معرفی و ترویج فناوری‌های کشاورزی پایدار که فشار بر منابع جنگلی را کاهش می‌دهد، کمک کند و به حفظ بهتر جنگل‌ها از طریق کاهش اثرات منفی فعالیت‌های کشاورزی کمک نماید.

وی در خصوص نتیجه‌گیری کلی این پژوهش اظهار داشت: یافته‌های این پژوهش به‌روشنی نشان می‌دهد که رفتارهای حفاظتی روستاییان جنگل‌نشین شهرستان دره پیچ استان کنر در بستری پیچیده و چندبعدی شکل گرفته‌است، به گونه‌ای که تأثیر متقابل عوامل بوم‌شناختی، اقتصادی، اجتماعی و فناوری‌های نوین پایدار در آن مشهود است. وابستگی معیشتی بالای جوامع محلی به منابع طبیعی جنگلی، محدودیت در درآمدهای پایدار و فقدان مشاغل جایگزین، فشارهای اقتصادی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دلایل بهره‌برداری مفرط از جنگل‌ها برجسته می‌سازد. از سوی دیگر، عوامل اجتماعی شامل سطح اعتماد به نهادهای محلی، هنجارهای فرهنگی غالب و مشارکت اجتماعی، نقش تعیین‌کننده‌ای در تنظیم نگرش‌ها و رفتارهای حفاظتی ایفا می‌کنند. تحلیل مدل رفتاری مبتنی‌بر چارچوب نظری رفتار برنامه‌ریزی‌شده به‌وضوح تأکید داشت که نگرش مثبت نسبت به حفاظت، ادراک فردی از کنترل رفتاری و هنجارهای ذهنی اجتماعی از مهم‌ترین پیش‌بینی‌کننده‌های تمایل به انجام رفتارهای پایدار هستند.

آگاه ادامه داد: با این وجود، شکاف قابل توجهی میان سطح آگاهی و عمل مشاهده شد؛ به‌طوری که باوجود شناخت ضرورت حفاظت، فشارهای اقتصادی و کمبود جایگزین‌های عملی، بسیاری از جوامع روستایی همچنان به بهره‌برداری ناپایدار ادامه می‌دهند. این موضوع بیانگر وجود محدودیت‌ها و چالش‌های اساسی در تبدیل نگرش‌های حفاظتی به اقدامات عملی و ماندگار است. همچنین، کمبود چارچوب‌های نهادی مؤثر، ضعف ساختارهای مشارکتی مردمی و محدودیت‌های سیاست‌گذاری در زمینه منابع طبیعی، به‌عنوان موانع اصلی در تحقق حفاظت پایدار مورد شناسایی قرار گرفت.

وی در پایان افزود : براساس نتایج و تحلیل‌های صورت‌گرفته، حفاظت پایدار از جنگل‌های استان کنر نیازمند رویکردی بین‌رشته‌ای و فراگیر است که به‌طور همزمان موضوعات اقتصادی، اجتماعی و نهادی را در بر گیرد. این رویکرد باید شامل توسعه و تقویت درآمدهای پایدار و مشاغل جایگزین غیر وابسته به منابع جنگلی، اجرای برنامه‌های آگاهی‌بخشی مؤثر با بهره‌گیری از روش‌های بومی‌محور و نهادینه‌سازی فرهنگ مشارکت فعال جوامع محلی باشد. علاوه‌بر آن، بهره‌گیری هدفمند از فناوری‌های مناسب و نوآورانه کشاورزی و منابع طبیعی، به‌ویژه فناوری‌هایی که با شرایط بومی سازگار هستند، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش فشارهای انسانی بر زیست‌بوم جنگلی ایفا کند. در نهایت، حمایت مستمر، راهبردی و هدفمند دولت از طریق بهبود سازوکارهای نهادی، ایجاد بسترهای قانونی و فراهم‌آوری امکانات و مشوق‌های لازم برای جوامع محلی، شرط لازم برای تغییر پایدار الگوهای رفتاری خواهد بود.